Tregjet shqiptare, të varura nga importet për shumicën e ushqimeve të përpunuara, nuk po reflektojnë uljet e çmimeve në tregjet ndërkombëtare në kostot për konsumatorët.
Sipas INSTAT, indeksi i çmimeve të importit për ushqimet dhe pijet joalkoolike ka rënë me 1.8% në tremujorin e tretë të vitit 2024, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Megjithatë, çmimet në tregjet e pakicës në Shqipëri janë rritur me 2-3% gjatë së njëjtës periudhë, duke rënduar gjithnjë e më shumë xhepat e qytetarëve.
Përfitimet e importuesve nga nënçmimi i euros
Një faktor tjetër që ka ndihmuar importuesit është nënçmimi i euros, i cili ka qenë i qëndrueshëm gjatë viteve të fundit. Euro, e cila përdoret për shumicën e kontratave të importit, ka pësuar ulje të ndjeshme në kursin e këmbimit, duke sjellë përfitime të mëdha për distributorët. Sipas raportimeve të Monitor, kjo ka ndihmuar në uljen e kostove të blerjes për importuesit, por këto përfitime nuk po pasqyrohen në çmimet e tregut të brendshëm.
Mospërputhja mes tregjeve ndërkombëtare dhe vendore
Rënia e çmimeve të importit për produkte bazë si drithërat dhe vajrat vegjetale, si pasojë e inflacionit më të ulët në Eurozonë dhe uljes së çmimeve globale, nuk ka sjellë të njëjtin efekt në Shqipëri. Në tetor 2024, inflacioni në Eurozonë zbriti në 2%, ndërsa në Shqipëri, çmimet për konsumatorët vazhduan të rriteshin.
Fenomeni i “rënies asimetrike” të çmimeve
Në rajonin e Ballkanit, përfshirë Shqipërinë, Fondi Monetar Ndërkombëtar vëren një fenomen të rritjes më të shpejtë të çmimeve gjatë krizave dhe rënies më të ngadaltë pas tyre. Kjo ndodh për shkak të varësisë së lartë nga importet dhe mungesës së konkurrencës në tregun e brendshëm.
Ndërkohë, produktet bazë të shportës ushqimore si drithërat dhe vajrat vegjetale kanë shënuar rritje të kostos deri në 9.4% në Ballkan gjatë vitit 2022, krahasuar me vetëm 3.2% në BE. Kjo diferencë e ndjeshme vë në pah pabarazitë strukturore dhe vështirësitë që konsumatorët shqiptarë hasin për të përfituar nga uljet e çmimeve globale.
Përfundim
Pavarësisht uljeve të çmimeve të importit dhe nënçmimit të euros, çmimet e ushqimeve të importuara në Shqipëri vazhdojnë të rriten, duke mos reflektuar ndryshimet në tregjet ndërkombëtare. Kjo gjendje kërkon ndërhyrje të menjëhershme për të mbrojtur konsumatorët dhe për të garantuar transparencë më të madhe në treg.