Prestigjozja italiane “La Repubblica” i ka dedikuar një reportazh ishullit të Sazanit në Shqipëri dhe projektit ambicion të dhëndrit të ish-presidentit Donald Trump, për ta rikthyer në një nga resortet më të mahnitshëm të Mesdheut.
Gazeta e përditshme italiane thotë se lideri i Partisë Fashiste Benito Mussolini (Duçe) ndërtoi një vilë në Sazan dhe preferoi të shfrytëzonte pozicionin strategjik të ishullit, midis detit Adriatik dhe Jon, duke e shndërruar atë në një bazë ushtarake të izoluar nga bota. Tani vajza e ish-presidentit, Ivanka Trump, ka një projekt me vila luksoze.
Shkrimi i plotë i “La Repubblica”
Musolini e deshi dhe aty ndërtoi një shtëpi, Enver Hoxha e bëri bazë ushtarake të izoluar nga bota. Sot Ivanka Trump dëshiron të transformojë ishullin shqiptar të Saseno (Sazan) në një bunker për milionerët, vila luksoze dhe pamja të lë pa frymë. Është pak më pak se një pjesë e historisë së vendit, të cilën vajza e Donald Trump po përgatitet ta transformojë, me bekimin e qeverisë shqiptare e cila e ka bërë turizmin gur themeli të zhvillimit të vendit.
Nëse sheh dritë, projekti do të përbëhet nga disa dhjetëra vila të gërmuara në shkëmbinjtë e ishullit. Duhen ende autorizime të ndryshme, por në bregdet flitet si një marrëveshje tashmë e nënshkruar. “Mezi presim të fillojë sepse kjo shkakton reaksione zinxhir për ekonominë e qytetit”, shpjegon kryebashkiaku i Vlorës , Ermal Dredha.
Vitet socialiste në kujtesën e ish-ushtarit
Në Saseno (Sazan) nuk ka dyqane që shesin artikuj plazhi ose restorante me menu shumëgjuhëshe. Tani për tani, nuk ka asgjë. Fiq të egër, manit sa të sheh syri, pisha të gjelbra të ndezura dhe ujë bruz. Në mes të këtij kopshti të Edenit pa ujë e pa energji elektrike, mijëra bunkerë, mbetje ndërtesash të ngrënë nga bimët dhe kënga shurdhuese e cikadave. Këto rrënoja janë gjithçka që ka mbetur nga shtëpitë e mijëra ushtarëve që u vendosën këtu gjatë diktaturës socialiste të Enver Hoxhës, një prej regjimeve të ashpra, të mbyllura dhe paranojake në botë.
Mbi 2000 njerëz jetonin në këto 5.7 kilometra katrorë , me gra e fëmijë, një kinema, një shkollë, një spital, mjaftueshëm për t’i mbajtur të shkëputur nga bota për gjashtë muaj, ndërsa në pjesën tjetër të Shqipërisë mungonte gjithçka. Ylli Mecaj, 78 vjeç, ishte një nga ushtarët e Sazanit. Ai kaloi 18 vjet në ishull, fëmijët e tij lindën atje. Ai u largua pak muaj para rënies së një regjimi për të cilin është ndër të fundit që ka nostalgji.
Shumica dërrmuese e popullsisë shqiptare mbi të gjitha ruan kujtimet e privimit, të emigrimeve klandestine në rrezik të jetës dhe të survejimit. “Ishulli ishte i mbushur me 2840 bunkerë me mitralozë të rëndë dhe armë të tjera automatike. Kishte gjithashtu kilometra tunele dhe instalime nëntokësore, strehëza rrëshqitëse dhe mjaftueshëm për të strehuar municione dhe rezerva ushqimore,” kujton ai për agjencinë e lajmeve France Presse këtë oficer të marinës.
“Pas rënies së regjimit, në fillim të viteve 90, u ktheva në Sazan, më dhimbte zemra, nisa të qaja duke e parë të shkatërruar, të braktisur, të poshtëruar”, kujton ish-detari, me kapuç në kokë, duke ngjitur shkallët që të çojnë në banesën e tij të vjetër, ballkoni i së cilës shikon blunë me aq sa mund të shohë syri. Sazani nuk është më Sazan, – tha ai, – nuk ka më armë, nuk ka topa, nuk ka mitralozë kundërajrore, nuk ka anije, bunkerët janë në gërmadha, kush të dojë ta pushtojë.
Rënia e regjimit, kriza dhe rihapja
Pas rënies së regjimit, ishulli u shpëtua nga shkatërrimi i plotë, por me rënien e ekonomisë shqiptare në vitin 1997 , të gjitha rezervat dhe depot ushtarake që ndodheshin aty u grabitën. Ajo u rihap për publikun vetëm në vitin 2015. I vendosur strategjikisht në hyrje të Kanalit të Otrantos, midis detit Adriatik dhe Jon, ishulli shërbeu si një post për të gjithë ata që e pushtuan: bizantinët, venecianët, gjermanët, italianët… Ende administrativisht konsiderohet zonë ushtarake, gjatë sezonit vizitohet çdo ditë nga turistët që vijnë me varkë për të ecur nëpër shtigjet gjarpëruese dhe për të admiruar banorin e vetëm të ishullit: një gomar të vogël gri.
Nuk janë zbuluar detaje se si do të ndërtohet hoteli luksoz i familjes Trump, vetëm disa plane të publikuara në Instagram dhe sugjerime gjatë një interviste në korrik. Në të, sipërmarrësi shpjegon se izolimi i ishullit e bën atë një perlë – dhe një dhimbje koke logjistike.
“Sjellja e materialeve në ishull nuk është një detyrë e lehtë, por ne do ta bëjmë atë – premton vajza e ish-presidentit amerikan dhe kandidatit të ri për rizgjedhje – të gjitha me “arkitektët më të mirë”. Nëse planet e Ivanka Trump dhe bashkëshortit të saj realizohen, askush nuk e di nëse turistët do të mund të ndalojnë ende atje. Ose nëse bunkerët do të marrin një tjetër fytyrë, atë të vilave luksoze të strehuara nga kureshtarët.
